Zarys historyczny partii politycznych w Hiszpanii
Hiszpański system partyjny uległ olbrzymim zmianom od lat 70. XX w. W czasie dyktatury F. Franco Hiszpania miała system monopartyjny. Po śmierci Franco zaczęła się tworzyć scena partyjna, a w 1977 r. wystartowało ponad 200 partii. Najsilniejszą pozycję zdobyła Unia Centrum Demokratycznego (UCD), a na drugim miejscu uplasowali się socjaliści z PSOE – od tej pory obserwujemy dominację tych dwóch partii.
- Wybory z 1982 r. były momentem przełomowym, w których socjaliści zostali liderem sceny partyjnej przez kolejne 14 lat.
- W latach 1982-1996 Hiszpania miała system wielopartyjny z jedną partią dominującą – PSOE
- Wybory z 1996 r. zwyciężyła prawicowa Partia Ludowa (PP), ale nie potwierdziła swojej pozycji lidera.
- W 2008 r. – już PP i PSEO uzyskują razem 83,7%.
Więcej o wyborach w Hiszpanii do 2008 roku przeczytasz tutaj.
To pozwala stwierdzić, że obecny system Hiszpanii bliski jest systemowi dwupartyjnemu, gdyż tylko dwie największe partie – PSOE i PP – mają szanse na rządzenie krajem, choć niekiedy potrzebują do tego wsparcia mniejszych ugrupowań, często o regionalnym charakterze. Stąd system ten można też nazwać systemem dwuipółpartyjnym lub „ułomnym trójpartyjnym”.
Jednakże w 2008 roku podczas kryzysu światowego powstają nowe partie, które rosną w siłę. Punktem kulminacyjnym dla tego etapu było referendum z 2017 roku dotyczące oddzielenia się Katalonii.
Nowe partie polityczne na horyzoncie
Hiszpania, mimo swojej wielokulturowości i przyzwyczajenia do obokrajowców, z mniejszą i większą intensywnością ogarnięta jest nastrojami antyimigranckimi w różnych obszarach społeczeństwa. Dowodem na to jest partia VOX, której niedawne sondaże dawały nawet 13%.
W swoim podcaście Dział Zagraniczny – Maciej Okraszewski tłumaczy polskim odbiorcom skąd partia VOX bierze swoją popularność. VOX założyli byli członkowie Partii Pracy.
- Zachowanie zintegrowanej struktury państwa
- Sprzeciw wobec feminizmu i ustawie pozytywnie dyskryminującej
- Zmiana polityki imigracyjnej
- Zmiana prawa wyborczego
- Sprzeciw wobec postulatów społeczności LGBT i konserwatyzm obyczajowy
- Prawo do nauki języka Hiszpańskiego w każdej szkole – sprzeciw wobec obowiązkowej nauki dialektów; katalońskiego i baskijskiego
- Jedność narodowa i walka z separatyzmem
- Poparcie dla autorytetu monarchii
- Zachowanie katolickiej symboliki w miejscach publicznych
- Sprzeciw wobec aborcji i eutanazji
- Walka z handlem narkotykami
- Walka z nielegalnym zajmowaniem budynków
Maciej Okraszewski świetnie tłumaczy na przykładzie Andaluzji skąd bierze się sukces partii VOX. Mówi się, że po wyborach w Hiszpanii od 2019 roku hiszpańskie społeczeństwo skręca w prawo, a Europa dokładnie przygląda się Hiszpanii sondując nastroje społeczne w innych krajach europejskich.
Referendum w Katalonii i dążenia prawicy i lewicy
W 2017 r. przeprowadzono referendum w Katalonii dotyczące niepodległości regionu, które nie zostało uznane przez rząd Hiszpanii.
Głosowanie zostało zarządzone przez kataloński rząd i uzyskało akceptację Parlamentu Katalonii.
Referendum było sprzeczne zarówno z obowiązującym Statutem Katalonii, jak i konstytucją Hiszpanii.
Proces wywołał hiszpański kryzys konstytucyjny i kulminował w proklamowaniu Republiki Katalonii przez lokalny parlament.
Hiszpańska policja dokonała działań przeciwko referendum, takich jak zamknięcie stron internetowych czy konfiskata urn wyborczych.
Rząd Katalonii zorganizował prywatną konferencję, która promowała referendum i miała miejsce w jednej z sal Parlamentu Europejskiego.
Do dziś uznaje się, że partie lewicowe dążą do sprowadzenia samodzielności w regionach, a partie prawicowe do centralizacji i spójności państwa hiszpańskiego.
Efekty wojny domowej w Hiszpanii
W podcaście Rafała Sadowskiego o wojnie domowej w Hiszpanii sam autor dokładnie omówił jak to się stało, że w Hiszpanii, jeszcze przed wybuchem II wojny światowej (choć może to był jej początek), powstał konflikt w którym starły się różne ruchy społeczne – opowiadając się albo po stronie republikanów, albo po stronie nacjonalistów.
Hiszpańska wojna domowa (hiszp. Guerra Civil Española) – wojna domowa pomiędzy rządem Republiki Hiszpańskiej, wyłonionym przez koalicję Frontu Ludowego i wspierającymi go siłami (liberałami, republikanami, socjalistami, Baskami, Katalończykami, komunistami i anarchistami) a prawicową opozycją (nacjonalistami, faszystami, monarchistami i konserwatystami.
W marcu 1939 wojna domowa zakończyła się zwycięstwem nacjonalistów. Na miejsce Republiki nacjonaliści utworzyli autorytarne, niedemokratyczne Państwo Hiszpańskie, przez część historyków i socjologów określane jako faszystowskie lub zbliżające się do totalitaryzmu. W wyniku wojny zginęło około 500 tysięcy osób, a około 300 tysięcy osób wyemigrowało.
Po zakończeniu działań wojennych w 1939 roku w Hiszpanii działał zbrojny antyfrankistowski ruch oporu, a od 1959 roku także ETA – terrorystyczna organizacja baskijskich nacjonalistów.
Wojna domowa po dzień dzisiejszy nie został w opinii środowiska międzynarodowego rozliczona wewnętrznie przez państwo hiszpańskie. Efekt napięć społecznych widzoczny jest do dziś, i można powiedzieć, że przejawy separystyczne niektórych prowincji własnie mają początek w tamtym czasi.
Partie polityczne w Hiszpanii
Dwie największe partie hiszpańskie to:
- Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza (Partido Socialista Obrero Español, PSOE), złożona m.in. z Socjalistycznej Partii Kraju Basków (Partido Socialista de Euskadi, PSE), której sojusznikiem jest Partia Socjalistów Katalonii (Partit dels Socialistes de Catalunya, PSC), centrolewicowa, socjaldemokratyczna.
- Partia Ludowa (Partido Popular, PP), poprzednio Koalicja Ludowa (Coalición Popular), koalicja Sojuszu Ludowego (Alianza Popular, AP), Demokratycznej Partii Ludowej (Partido Demócrata Popular) i Partii Liberalnej (Partido Liberal) centroprawicowa, konserwatywna, konserwatywno-liberalna, chrześcijańsko-demokratyczna.
Inne partie reprezentowane w parlamencie lub mające swoich przedstawicieli w Parlamencie Europejskim:
- Podemos – lewicowa partia poltyczna
- Obywatele – Partia Obywatelska (Ciudadanos – Partido de la Ciudadanía),
- Zjednoczona Lewica (Izquierda Unida) – koalicja ugrupowań skupionych wokół Komunistycznej Partii Hiszpanii (Partido Comunista de España), w skład której wchodzi m.in. Zjednoczona Lewica i Alternatywa (Esquerra Unida i Alternartiva) z Katalonii,
- Konwergencja i Jedność (Convergència i Unió), koalicja Demokratycznej Zbieżności Katalonii (Convergència Democràtica de Catalunya) i Demokratycznego Zjednoczenia Katalonii (Unió Democràtica de Catalunya),
- Inicjatywa dla Katalonii – Zieloni (Iniciativa per Catalunya Verds), wcześniej w koalicji ze Zjednoczoną Lewicą,
- Nacjonalistyczna Partia Basków (Partido Nacionalista Vasco),
- Solidarność Basków (Eusko Alkartasuna), grupa rozłamowa z Nacjonalistycznej Partii Basków,
- Galicyjski Blok Narodowy (Bloque Nacionalista Galego),
- Republikańska Lewica Katalonii (Esquerra Republicana de Catalunya),
- Rada Aragońska (Chunta Aragonesista),
- Euskal Herritarrok, znana także jako Batasuna, zdelegalizowana przez hiszpański Sąd Najwyższy (Tribunal Supremo), uznana przez niego za część organizacji terrorystycznej ETA. Znajduje się na liście organizacji uważanych za terrorystyczne przez USA i UE.
- Koalicja Kanaryjska (Coalición Canaria),
- Partia Andaluzyjska (Partido Andalucista).
Sytuacja Polityczna
Jędrzej Bielecki w podcaście dla Układu Otwartego podkreśla że w 1975 roku rząd przyznał ogromną autonomie 17 regionom, gdzie do dziś funkcjonują regionalne partie polityczne. W 2023 roku w maju wybory przegrała partia lewicowa – Pedro Sanchez zdecydował się na wybory, które odbyły się w lipcu. Głowne pytanie dotyczyło czy Hiszpania pójdzie w prawo? Jędrzej Bielecki podkreśla jednocześnie z jednej strony dobrą atmosferę w Hiszpanii – niską inflację, dobry poziom bezrobocia, spadek poparcia dla niezależności Katalonii. Natomiast z drugiej strony zarzuca się obecnemu premiorowi – fałszerstwa wyborcze, bratanie się z partiami separystycznymi oraz wprowadzenie niefortunnego prawa, dzięki któremu wielu przestępców seksualnych wyszło na wolność.
Wybory w Hiszpanii 2023 – lipiec
Koniec kadencji Kortezów Generalnych zbliża się, a lider Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej ogłosił wcześniejsze wybory, dając obywatelom szansę wypowiedzenia się o sytuacji w kraju. Jednak termin głosowania może być niekorzystny dla obecnej administracji.
W wyborach udział wezmą różne partie, takie jak Partia Ludowa, która jest typowana na zwycięzcę, oraz konserwatywny Vox, który jest typowany na trzecie miejsce. Ogółem 75 ugrupowań politycznych lub bloków wyborczych przedstawi swoich kandydatów w niedzielnym głosowaniu.
Zwycięstwo centroprawicy w wyborach regionalnych zagroziło rządowi Pedro Sancheza. Komentatorzy wskazują na skutki lewicowej polityki społecznej i gospodarczej, zwłaszcza radykalnej lewicowej partii Podemos. Są również obawy dotyczące sytuacji gospodarczej kraju, która jest w cieniu debaty politycznej.
Premier Pedro Sanchez traci popularność ze względu na brak wiarygodności. Sondaże przewidują zwycięstwo Partii Ludowej, choć nie osiągną one większości, a poparcie Odnowy może mieć decydujące znaczenie.
Atmosfera wokół wyborów w Hiszpanii w 2023
Amerykański “The Wall Street Journal” w artykule poświęconym hiszpańskiej polityce podkreśliła, że zwycięstwo centroprawicy w wyborach regionalnych 28 maja zagroziło rządowi Pedro Sancheza, który niespodziewanie zdecydował o rozpisaniu przedwczesnych wyborów powszechnych. W wyniku porażki socjalistów konserwatyści przejęli kontrolę nad 12 z 17 autonomicznych regionów kraju i w ponad 8 tys. gminach. Stolica kraju stała się bastionem centroprawicy po uzyskaniu większości absolutnej przez przewodniczącą regionu Madrytu Isabel Diaz Ayuso.
Komentatorzy wskazują na skutki coraz bardziej intruzyjnej polityki społecznej i gospodarczej lewicowej koalicji, a zwłaszcza radykalnie lewicowej Podemos. Prawo własności prywatnej stało się problemem politycznym, kiedy rząd usiłował ograniczyć ceny czynszów i wykazywał pobłażliwość wobec nielegalnego zajmowania mieszkań przez dzikich lokatorów.
Polemikę społeczną wywołało wiele uchwalonych przez lewicowy rząd praw, jak zniesienie zgody rodziców na aborcję od 16. roku życia, “ustawa trans” zezwalająca na zmianę płci na życzenie od 16 lat czy wadliwa prawnie ustawa przeforsowana przez Podemos “tylko tak jest tak”, która w rezultacie doprowadziła do zmniejszenia kar więzienia dla przestępców seksualnych.
“Władza próbowała wkroczyć do naszych domów mówiąc nam, co powinniśmy jeść, a czego nie, jakie prezenty powinniśmy dawać naszym dzieciom, jakie zwyczaje anulować, jakim dogmatom ma podporządkować się wieś, jakie decyzje powinni podejmować przedsiębiorcy” – napisał dziennik “El Debate”. “Ogłaszając nowe prawa w rzeczywistości ograniczała naszą wolność. Tymczasem zwykli ludzie chcą, żeby zostawić ich w spokoju, żeby rząd nie wtrącał się w ich życie ” – wskazał autor.
Patrz także: Eduardo Dolon w wywiadzie dla Torrevieja
Prawica zastępuje lewicę w Hiszpanii?
Hiszpański premier Pedro Sánchez powiedział w poniedziałek, że rozwiąże parlament i zwoła przedterminowe wybory na 23 lipca, dzień po tym, jak konserwatyści i prawica odnotowali znaczne zyski w sondażach regionalnych i lokalnych.
Hiszpania miała przeprowadzić wybory parlamentarne pod koniec roku, ale lider socjalistów ogłosił swoją decyzję o przesunięciu daty po niedzielnych sondażach lokalnych, w których jego partia poniosła poważne straty w całym kraju.
W oświadczeniu telewizyjnym z Pałacu Moncloa, oficjalnej rezydencji szefa rządu Hiszpanii, Sánchez wziął osobistą odpowiedzialność za słaby wynik swojej partii w wyborach samorządowych, które zakończyły się prawie wszystkimi największymi miastami w kraju w rękach centroprawicowej Partii Ludowej (PP), w tym długoletniej twierdzy socjalistów w Sewilli.
“Wyniki te sugerują, że Hiszpanie powinni wyjaśnić, które siły polityczne chcą objąć przywództwo”, powiedział Sánchez, dodając, że nadszedł czas, aby pozwolić ludziom “zabrać głos i określić kierunek polityczny kraju”.
